Nasze poznanie nastawione jest wielokrotnie na cele praktyczne. Przeżycie człowieka jako gatunku zależne jest od tego, w jakim stopniu rozpoznaje on rzeczywistość. Praktyka społeczna w szerokim rozumieniu tego słowa może być definiowana jako wykorzystanie naszej wiedzy o rzeczywistości do poznania granic naszej zależności od szeroko rozumianego środowiska (przyrodniczego i kulturowego). Wiedza ta określa skalę możliwości naszego działania w obrębie tego środowiska
(Zofia Sokolewicz, 1979, Etnologiczne badania podstawowe a praktyka społeczna, w: Z. Jasiewicz (red.), Funkcje społeczne etnologii, Polska Akademia Nauk. Oddział w Poznaniu, s. 16–17).

Od pewnego czasu, również w etnologii i antropologii społeczno-kulturowej, dominuje rozpoznanie, że to nie kultura jest ontologicznym wyróżnikiem pola zainteresowań badawczych oraz rozważań teoretycznych rozwijanych w naukach społecznych i humanistyce, ale rzeczywistość ujęta w swojej relacyjności, w splotach kulturowego, materialnego, społecznego, środowiskowego i technologicznego; w przepływach i zależnościach, w lokalnych sieciach tkanych pod wpływem procesów globalnych. Wpływ kategorii mobilności, ruchu, przemieszczania się na praktykowanie antropologii społeczno-kulturowej i dyscyplin pokrewnych jest niekwestionowany, jednak ruch zarówno poznawczego, jak i fizycznego przemieszczania się badaczek i badaczy po różnych terenach empirycznych oraz przestrzeniach intelektualnych warto poszerzyć o szeroko rozumianą relacyjność oraz łączenie, splatanie, a zatem o praktyki, które uznaje się za wiodące dla procesu poznania (Thomas 2018; Serres 2007; 2008; Strathern 2020).

Zaproponowana przez nas w tytule konferencji kategoria etnografii transrelacyjnej pozwala, jak zakładamy, na ukazywanie i wyjaśnianie rozmaitych zjawisk społeczno-kulturowych w ich zależnościach od więcej-niż-ludzkich kontekstów i determinant. Konferencja została pomyślana jako przestrzeń dyskusji i forum wymiany doświadczeń oraz refleksji pomiędzy etnolożkami i etnologami, antropolożkami i antropologami oraz przedstawicielkami i przedstawicielami nauk społecznych i nowej humanistyki, a także reprezentantami organizacji pozarządowych i instytucji związanych z szeroko rozumianą polityką na rzecz klimatu i środowiska.

Krytycznym żywiołem filozofii relacji, podobnie jak posthumanizmu, tzw. nowej relacyjnej ontologii, nowego materializmu jest reinterpretacja lub radykalna krytyka antropocentryzmu stanowiącego rdzeń klasycznie rozumianego humanizmu. Chcielibyśmy poddać krytycznej refleksji poznawcze konsekwencje tego przekroczenia formułowane w postulatach wskazujących na konieczność rozwijania nowych perspektyw w postrzeganiu urządzenia rzeczywistości (Hayward 1997). W takiej ramie lokują się badania, które zgodnie z założeniami zwrotu spekulatywnego (Harman 2013), a przede wszystkim nowej ontologii eksponują konstelacyjny kształt rzeczywistości. Wiąże się to z unieważnieniem dystynkcji ustanowionej między naturą i kulturą, która w refleksji etnologicznej, antropologicznej, podobnie jak w całej humanistyce, do niedawna stanowiła jedną z kluczowych osi organizujących poznanie oraz dyskursywne reprezentacje różnych wymiarów i aspektów rzeczywistości kulturowo-społecznej.

Relacyjność i praktyki splatania oraz łączenia wpisane w etnografię transrelacyjną wychodzą, jak zakładamy, naprzeciw wyzwaniom, jakie przed poznaniem antropologicznym stawiają zjawiska składające się na to, co aktualne. Stanowią przy tym istotne aspekty poznania rozwijanego m.in. w antropologii środowiska, animal/plants studies, etnografii wielogatunkowej, environmental studies, Science and Technology Studies (STS), ekokrytyki i innych dziedzinach wiedzy, dla których kluczową kategorią pozostaje konstelacyjne funkcjonowanie ludzi i poza-ludzkich aktantów w świecie. Przedrostek – trans – zawarty w nazwie etnografii transrelacyjnej rekonfiguruje praxis w taki sposób, by wydobyć i zaakcentować wpisaną weń istotę przekroczeń, a także działań podejmowanych na pograniczach metod i technik badawczych oraz na  przecięciu różnych zjawisk rzeczywistości krzyżujących się w kontekstach społecznych, kulturowych, środowiskowych, ekologicznych, politycznych, (post)industrialnych i innych.

Zapraszamy do dyskusji o szeroko pojętej transrelacyjności badaczki i badaczy, którzy dostrzegają w rzeczywistości i poddają naukowemu namysłowi heterogeniczne, emergentne układy – pola badawcze składające się z ludzi i nie-ludzi, bytów materialnych, środowiska, klimatu, atmosfery, procesów społeczno-kulturowych, technologii, by wyjaśniać wielorakie powiązania i współzależności tych domen. Jesteśmy otwarci zarówno na refleksje posthumanistyczne osadzone w wyobraźni kształtowanej przez demokratyczny/utopijny obraz koegzystencji człowieka i natury jako jedni; jak i na krytyczne rozważania koncentrujące się na kwestiach relokacji gatunku ludzkiego ze szczytu hierarchii bytów na pozycję jednego z elementów ludzko-nie-ludzkich aranżacji.

Chcielibyśmy przyjrzeć się praktykom i konsekwencjom odsłaniania nadużyć i wykluczeń wpisanych w tradycyjny humanizm w różnych kontekstach empirycznych i epistemicznych. Interesuje nas także zjawisko konfliktu interesów ludzi i bytów poza-ludzkich, podobnie jak destrukcyjny wpływ człowieka żyjącego w dobie antropocenu na świat natury oraz jakość życia innych ludzi; praktyki wykorzystywania przez człowieka środowiska i jego zasobów, a także istotne w tym kontekście pojęcie nierówności i niesprawiedliwej dystrybucji dóbr naturalnych.

Jako pilne wyzwanie dla nauk społecznych i nowej humanistyki postrzegamy zmiany klimatyczne oraz ich konsekwencje w skali planetarnej i lokalnej; dewastacje natury np. w wyniku skażeń środowiska przez chemikalia, odpady postprodukcyjne, niekontrolowane zniszczenia elementów tworzących industrialną infrastrukturę, a także zmiany środowiska powstające na skutek czynników antropogenicznych. Interesują nas także rozważania dotyczące zmian klimatycznych ujmowanych w kontekście późnego kapitalizmu, neoliberalnych technologii zarządzania środowiskiem oraz eksploatacją jego zasobów. Wszystkie te wątki chcielibyśmy osadzić w kontekstach społecznych i kulturowych, by podjąć dyskusję na temat sposobów przeplatania się tego, co środowiskowe, materialne, technologiczne i społeczne.